अनावश्यक रूपमा दैनिक उपभोग्य वस्तुदेखि लिएर विलासिताका वस्तुहरूमा कृत्रिम अभाव उत्पन्न गराई बजारमा अस्वाभाविक मूल्य वृद्धि गर्ने गरिन्छ ।

कोरोना भाइरसबाट ग्रसित विश्व समुदायले अझै पनि यो प्रकोपबाट छुट्कारा नपाएको अवस्थामा विश्वभरि आर्थिक क्रियाकलाप प्रायः ठप्प भएको छ । पछिल्लो समय विकसित राष्ट्रहरूभन्दा पनि अल्पविकसित राष्ट्रहरूलाई यो भाइरसले बढी प्रभावित बनाएको देखिन्छ । अहिलेको तथ्याङ्कलाई आधार मान्ने हो भने दक्षिण एसियाका राष्ट्रहरू बढी जोखिमपूर्ण बन्दै गइरहेका छन् । नेपालको सन्दर्भमा कुरा गर्दा पछिल्लो समय संक्रमितहरूको संख्या बढ्दै गएको छ । चारमहिने लामो लकडाउनको अन्त्यसँगै एकजिल्ले निषेधाज्ञा लागू गरे तापनि त्यो त्यति प्रभावकारी हुन सकेन । कोरोना महामारीलाई एकापट्टि छाडेर दैनिक जीवनयापनलाई सहज बनाउन स्वास्थ्य मापदण्डको पूर्ण पालना गर्ने गरी सम्पूर्ण क्षेत्रहरू क्रमैसँग खुला हँुदै गइरहेको छ । निजी सवारी साधन, हवाई सेवा तथा सार्वजनिक यातायातका साधनहरू लामो तथा छोटो दूरीमा सामाजिक दूरी कायम गर्दै सञ्चालन गर्न दिने सरकारी निर्णयसँगै चल्न सुरु भएको छ । कोरोनाको यो विषम परिस्थितिमा नेपालीहरूको घरदैलोमा आउन लागेका चाडपर्वहरूले अबका दिनहरूमा कस्तो प्रभाव पार्छ भन्ने प्रश्नचिह्न खडा भएको छ ।

चाडपर्व नजिकिँदै गर्दा उपभोग्य वस्तु, लत्ताकपडा तथा विलासिताका सामानहरूको बिक्री–वितरण अरू समयमा भन्दा धेरै हुने गर्छ, जसले गर्दा यो समय आर्थिक कारोबारका दृष्टिकोणले महŒवपूर्ण मानिन्छ । यस्तो बेला अनावश्यक भीडभाड धेरै हुने गर्छ । जसले गर्दा जोखिम अझै बढ्दै जाने डर हुन्छ । अर्कातर्फ चाडपर्वमा आफ्नो आयस्रोतले भ्याएसम्म तथा नभ्याए ऋण खोजेर भए पनि चाडपर्वमा मीठोमसिनो खाने, लत्ताकपडाहरू लगाउने नेपालीहरूको पुरानो परम्परा अझै पनि रहिआएको छ । यसरी चाडपर्वको नाममा धरै खर्च गर्ने परिपाटी दिनदिनै बढ्दै गइरहेको अवस्थामा चाडपर्व हाम्रो समाज परिवर्तनसँगै भड्किलो बन्दैछ । त्यस्तै अर्काको देखासिकी गरेर चाडपर्व मनाउने एउटा थिति बन्दै गइरहेको छ । महामारीको यो समयमा चाडपर्वलाई सामान्य तरिकाले मनाउँदा घर, परिवार तथा समाजका लागि फाइदा हुने देखिन्छ । चाडपर्वमा चाहिने आवश्यक उपभोग्य तथा विलासिताका सामानहरूको खरिद–बिक्री गर्दा स्वास्थ्य मापदण्डको पूर्ण पालना गर्नुपर्छ । अन्यथा कारोनाको दोस्रो लहर नआउला भन्न सकिन्न ।

त्यस्तै लामो समय लकडाउनले बन्द भएको बजार बिस्तारै खुल्दा तथा चाडपर्व नजिकिँदै गर्दा उपभोक्ता ठगिने क्रम बढ्न थालेको पाइन्छ । यस्तो महामारीको समयमा दैनिक उपभोग्य वस्तुहरू बेच्न सस्तो तथा सुलभ पसलहरूको नाममा खोलिएका पाँच–दस रुयैयाँको लोभ देखाएर गुणस्तरहीन सामान बिक्री–वितरण गरिन्छ । बजारमा खुलेआम मिति सकिएका, मिसावट गरिएको खाद्यवस्तु तथा कम तौल भएका खाद्यपदार्थ ससाना पसलदेखि ठूलाठूला डिपार्टमेन्ट स्टोर्सहरूमा समेत बिक्री भइरहेको हुन्छ, जसले गर्दा उपभोक्ता पैसा बचाउने लोभमा गुणस्तरहीन सामान किन्न बाध्य हुन्छन् । यस्ता चाडपर्वलक्षित आउने अफरहरूमा उपभोक्ता सचेत हुन अति आवश्यक छ । जब चाडपर्व नजिकिँदै गर्छ तब हरेक क्षेत्रमा उपभोक्ता ठगिने क्रम सुरु हुन्छ । यसरी चाडपर्वमा हुने विकृति, विसंगति नियन्त्रण गर्न तथा कोरोना महामारी बढ्न नदिन आवश्यक कदमहरू चाँडोभन्दा चाँडो सरकार तथा सम्बन्धित निकायहरूले ल्याउनु अति आवश्यक भएको देखिन्छ । हरेक वर्ष सरकारले चाडपर्वको समयमा नाम मात्रको अनुगमन गरेता पनि केवल उपभोक्ताको आँखामा छारो हाल्ने काम मात्र भएको पाइन्छ । अहिलेको विषम परिस्थितिलाई मध्यनजर गर्दै सार्वजनिक स्थल, मठ–मन्दिर, हाटबजार तथा सपिङ्ग महलहरूमा हुने अनावश्यक भीडभाड नियन्त्रयण गर्न विस्तृत कार्ययोजना सरकारले ल्याउनुपर्ने देखिन्छ । त्यस्तै चाडपर्व नजिकिँदै गर्दा सार्वजनिक यातायातका साधनहरू लामो तथा छोटो दूरीमा अरू बेलाभन्दा धेरै चल्ने भएकाले सरकारले बेलाबेलामा तोकेको मापदण्डको पालना भए–नभएको अनुगमन तथा निरीक्षण गर्दै गर्नुपर्छ । स्वास्थ्य मापदण्ड पूरा नगरेका सवारी साधनहरूलाई कडाभन्दा कडा सजायको व्यवस्था गर्नुपर्छ ।

कोरोना भाइरसबाट थला परेको अर्थतन्त्रलाई गति प्रदान गर्न अहिलेको समय धेरै राम्रो छ । आर्थिक वृद्धिदर करिब २ प्रतिशतमा आउने तथ्यहरू सार्वजनिक भइरहेको यो परिस्थितिमा आर्थिक क्रियाकलापलाई वृद्धि गर्दै लैजान सरकारको महŒवपूर्ण भूमिका रहन्छ । अर्थतन्त्र थला परेको यो समयमा अर्थतन्त्र चलायमान बनाउन सरकारले विभिन्न कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्नुपर्छ । अर्थतन्त्रले बिस्तारै गति लिँदै जाँदा तथा चाडपर्वको मुखैमा अन्त्य गरिएको लकडाउनले बजारमा बिचौलियाहरूले राज गर्ने ठूलो सम्भावना रहन्छ । अनावश्यक रूपमा दैनिक उपभोग्य वस्तुदेखि लिएर विलासिताका वस्तुहरूमा कृत्रिम अभाव उत्पन्न गराई बजारमा अस्वाभाविक मूल्य वृद्धि गर्ने गरिन्छ । जसको सोझो असर आम नागरिकहरूमा पर्न जान्छ । त्यस्तै सेवाप्रदायक क्षेत्रमा पनि आमनागरिक लुटिने सम्भावना धेरै हुन्छ । चाडपर्वको नाममा विभिन्न किसिमका छुट तथा अफरहरू देखाएर बजारमा निर्धक्क कमसल मूल्यका सामान चर्को मूल्यमा बिक्री भइरहेका छन् । यो समय भनेको उपभोक्ता ठग्ने सुनौलो अवसर पनि हो । चाडपर्वमा सबैलाई राम्रो लगाऊँ, मीठो–मसिनो खाऊँ लाग्ने भएकाले हामी सानोसानो कुरामा ख्याल नगरी वस्तु खरिद गर्छौं, जसले गर्दा हामी प्रत्यक्ष तथा अप्रत्यक्ष रूपमा आफ्नो स्वास्थ्यमाथि ठूलो खेलबाड गरिरहेका हुन्छौं । हामी उपभोक्ताहरू पनि वस्तु खरिद गर्दा चनाखो हुने बेला आएको छ । हचुवाको भरमा गुणस्तरहीन सामानहरूमा पैसा र समय खेर नफालौं । बजारमा आएका सबै सामान राम्रै मात्र पाइन्छ भन्ने भ्रम आजैबाट त्यागौं ।

यति हुँदाहुँदै पनि कहींकतै ठगिएको थाहा पाउनासाथ विरोध गरौं र सचेत नागरिकका हैसियतले अरूलाई पनि ठगिनबाट जोगाऔं । कतै यस्तो अवाञ्छित तरिकाले ठगिएको थाहा पाए सम्बन्धित निकायमा सम्पर्क गर्न नभुलौं । आफूले खरिद गर्न लागेका सामानहरू राम्ररी हेरेर किन्ने बानी आजैबाट सुरु गरौं । नाम र ब्रान्डको भरमा परी कहिले पनि सामान खरिद नगरौं । अहिलेको समय भनेको उपभोक्ता नै सजग र होसियारी हुनुपर्ने बेला हो । अर्को कुरा, चाडपर्वमा अनावश्यक खर्च नगरौं । आफ्नो आम्दानीअनुसारको खर्च गर्ने बानी नै सचेत उपभोक्ताको खुबी हो । अरूको देखासिकीबाट टाढै बसेर आफूलाई अनुकूल हुने अति आवश्यक सामान मात्र किनौं । अनावश्यक ऋण लिएर चाडपर्व मनाउने कहिल्यै नगरौं । कोरोना महामारीका बीचमा आउँदै गरेका चार्डपर्वहरूलाई संयमित भएर मनाऔं । सम्भावित जोखिमबाट आफैं टाढा बसौं । ‘आफू पनि बचौं र अरूलाई पनि बचाऔं’ भन्ने भनाई आत्मसात् गर्दै चाडपर्वलाई भड्किलो पाराले होइन; आफ्नो गच्छेअनुसार मानौं । चाडपर्वमा हुने ठगी नियन्त्रण गर्न सरकारी संयन्त्रबाट पनि समयमै अनुगमन तथा निरीक्षण गर्नु अति आवश्यक छ । त्यस्तै, उपभोक्ता आफंै जागरुक र सचेत भएर सामान खरिद गर्दा ठग्ने नियत बोकेर व्यापार गर्ने पल्केका व्यापारी पनि आफैं सजग हुन्छन् । यदि हामी अझै पनि सचेत भएनौं भने ठगिने क्रम अझै बढ्दै जान्छ र लुटिने क्रम सधैंभरि रहिरहनेछ ।